Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı COP30’da, giderek şiddetlenen aşırı sıcaklık dalgalarına karşı şehirlerin daha dayanıklı hale gelmesini hedefleyen yeni bir küresel girişim duyuruldu. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ile Cool Coalition’ın ortak desteğiyle hayata geçirilen “Global Mutirão Against Extreme Heat / Beat the Heat” programı, sürdürülebilir soğutma uygulamalarını dünya genelindeki kentsel alanlarda yaygınlaştırmayı amaçlıyor. UNEP’in aktardığı bilgilere göre girişime şu ana kadar 185 şehir katıldı; ayrıca 72 ülke, 2050 yılına kadar soğutma kaynaklı emisyonları yüzde 68’e varan oranlarda azaltmayı öngören Global Cooling Pledge’e destek veriyor.
Aşırı sıcaklarla mücadele start alıyor
UNEP’in projeksiyonları, mevcut eğilimlerin sürmesi durumunda küresel soğutma ihtiyacının 2050’ye geldiğimizde üç katına çıkabileceğine işaret ediyor. Böyle bir artış, enerji tüketimini de ciddi ölçüde yükselteceği için hem kentsel altyapı üzerinde baskı oluşturacak hem de özellikle yoğun nüfuslu bölgelerde sağlık risklerini büyütecek. Öte yandan sürdürülebilir soğutma politikalarının benimsenmesi hâlinde soğutmaya bağlı emisyonların 2050’ye kadar yüzde 64 azaltılabileceği, üç milyardan fazla insanın aşırı sıcak dalgalarına karşı korunabileceği ve küresel ölçekte toplam 43 trilyon doları bulan enerji ve altyapı maliyetinden tasarruf edilebileceği belirtiliyor. Günümüzde aşırı sıcaklık her yıl yaklaşık yarım milyon insanın hayatını kaybetmesine neden oluyor; özellikle plansız yerleşimler ve yetersiz altyapıya sahip şehirler bu riskin en yüksek olduğu alanlar arasında.
Girişimin başındaki isim Ana Toni, aşırı sıcaklıkların etkilerinin herkes tarafından doğrudan hissedildiğini vurgulayarak, insanların ancak bu somut gerçeklikle karşılaştıklarında iklim politikalarına ve uluslararası işbirliğine destek vermeye hazır hâle geldiklerini ifade ediyor. Toni’ye göre teknolojik kapasitenin güçlendirilmesi ve şehirlerin bu yönde desteklenmesi girişimin büyümesi açısından belirleyici olacak; COP30’un ardından daha fazla kentin Beat the Heat programına katılması bekleniyor.
UNEP İcra Direktörü Inger Andersen ise soğutma ihtiyacının artık su, enerji ve sanitasyon kadar temel bir altyapı unsuru olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirterek, soğutmanın yaşamı, ekonomiyi ve kritik hizmetleri ayakta tutan bir unsur olduğunu hatırlatıyor. Brezilya Çevre ve İklim Değişikliği Bakanı Marina Silva da ülkedeki milyonlarca öğrencinin eğitim gördüğü okullarda yeterli soğutma altyapısının bulunmadığına dikkat çekiyor ve azaltım, uyum ve dönüşüm odaklı politikaların eş zamanlı ilerletilmesi gerektiğini vurguluyor.
Uzmanlara göre bu girişim, giderek daha sıcak yazları deneyimleyen Türkiye’deki büyükşehirler için de büyük önem taşıyor. Artan sıcaklıklar enerji kullanımını yükseltirken altyapıyı zorluyor ve sağlık risklerini artırıyor. Yeşil çatı uygulamaları, gölgelendirme çözümleri, pasif soğutma teknikleri ve sürdürülebilir kentsel planlama gibi yöntemler şehirlerin aşırı sıcaklara karşı direncini güçlendirebilir. Uluslararası girişimlere katılım ise hem finansman hem de teknik uzmanlık ve deneyim paylaşımı açısından önemli fırsatlar sunuyor.